Ζωρζής

I

(16ος αι.). Αγιογράφος από την Κρήτη. Αναφέρεται συνήθως ως Ζ. ο Κρης και πολλοί τον θεωρούν εφάμιλλο του Θεοφάνη. Πιθανολογείται ότι καταγόταν από ενετική οικογένεια που είχε εγκατασταθεί πριν από χρόνια στην Κρήτη και είχε εξελληνιστεί. Το μόνο έργο του που διασώζεται είναι οι τοιχογραφίες της μονής του Διονυσίου στο Άγιον Όρος, έργο του 1547. Και μόνο αυτές όμως είναι αρκετές να κατατάξουν τον δημιουργό τους ανάμεσα στους κορυφαίους αγιογράφους της μεταβυζαντινής τέχνης. Τα κρητικής τεχνοτροπίας έργα του προκαλούν την έκσταση, τη γαλήνη και την ευλάβεια του επισκέπτη, προσδίδοντας στο εσωτερικό του ναού την όψη πολύχρωμου χαλιού με αρμονικά σχήματα. Η έλλειψη μεταβατικών τόνων, χαρακτηριστικό της τεχνοτροπίας του, κάνει τις μορφές έντονες και ζωντανές, ενώ τις προβάλλει μέσα από τις σκιές του χώρου. Η εικονογράφηση διακρίνεται για την απλότητα, το χρώμα και την ομοιογένειά της. Επίδραση του Ζ. διακρίνεται σε μονές των Μετεώρων, που φιλοτεχνήθηκαν το 1560 και το 1565. Από τις καλύτερες τοιχογραφίες στη μονή του Διονυσίου είναι η Πλατυτέρα, ο Παντοκράτορας, η Αποκαθήλωση, η Γέννηση, η Ανάσταση, η Προδοσία, η Κοίμηση της Θεοτόκου, Ο Ιησούς μπροστά στον Πιλάτο κ.ά.

Επίδραση του Κρητικού αγιογράφου Ζωρζή διακρίνεται σε μονές των Μετεώρων, που φιλοτεχνήθηκαν το 1560 και το 1565 (φωτ. ΑΠΕ).

II

Αγωνιστής του 1821, από την Κύπρο. Πριν από την έναρξη του Αγώνα, είχε εγκατασταθεί στη Νέα Έφεσο, όπου επιδόθηκε στο εμπόριο. Γνωρίστηκε με Κρητικούς πατριώτες και μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Όταν ξέσπασε η Επανάσταση, πήρε μέρος στις επιχειρήσεις εναντίον των Τούρκων στη Σάμο, οι οποίοι αποπειράθηκαν να αποβιβαστούν στο νησί (Ιούλιος 1821). Αργότερα, τον Οκτώβριο του 1821, επικεφαλής στρατιωτικού σώματος συμμετείχε σε πολλές μάχες στη Κρήτη, όπου διακρίθηκε για τη μαχητικότητα και την ανδρεία του.